balık unu etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster
balık unu etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster

Karadeniz’in mücevheri: Hamsi



Karadeniz’de en çok avlanan türlerin başında gelen Hamsi’nin Latince ismi, balığı yanına koyduğunuzda kendisinden daha uzun bir biçime sahip: Engraulis encrasicolus.

İğ biçimli bir vücut şekline sahip olan Hamsi’nin tüm vücudu pullarla kaplıdır ve suyun içinde yüzeye yakın yerlerde yüzmesine bağlı olarak zeytin renginden açık yeşile kadar pek çok tonu yansıtır. Sürüler halinde dolaşır ve göçebedir; bunun yanında özellikle kış mevsiminde soğuk denizlerde dolaşarak bünyesinde biriktirdiği balık yağı besin değeri bakımından oldukça zengindir.

Özellikle Karadeniz kıyılarına konuşlanmış olan ve balık yemlerinin hammaddelerini oluşturan balık unu fabrikalarının başlıca hammaddesini hamsi oluşturur. Engraulidae familyasını sardalyeler ile paylaşan hamsi balıkları, Türkiye’nin en çok Karadeniz kıyılarında ve daha sonrada Marmara’nın kuzey kesimlerinde çevirme ağlar kullanılarak fazlaca avlanır. Bunun yanında boğazları geçecek kadar şanslı olanlarına Çanakkale ve Ayvalık bölgesi ile Yunanistan ve Saros Körfezi kıyılarında da görülür.

Hamsi sürüleri, kışın soğuyan denizlerde beslenmek için Aralık sonundan Nisan başına kadar kıyılara yaklaşır. Hamsinin Karadeniz’de bollaşması ile seyrekleşmesi arasında, Kuzey Karadeniz’e dökülen akarsuların taşıdıkları nitrat tuzları ile yakın ilişki vardır. Zengin nitrat tuzları ile sayıca fazlalaşan bitkisel kökenli plankton (fitoplankton), zincirleme olarak hayvansal kökenli planktonun (zooplankton) de daha büyük canlıların bireysel sayısını arttırır; bu da hamsinin bollaşmasını sağlar. Bununla birlikte, kuzey batı Atlantik’ten balast suları ile taşınan bir zooplankton predatörünün (Mnemiopsis leidyi) hamsinin ve diğer orta su türlerinin (pelajik) üremesi ve yayılımı üzerinde etkili olduğu gözlemlenmiştir.

Gündüzleri 25-50 metre derinlikte beslenen balıklar, geceleri ise yüzeye yakın yerlerde kolayca avlanabilir. Hamsilerde üreme 1 yaşından itibaren olgunlaşmanın başlamasıyla başlar ve bir birey yaklaşık 40.000 yumurta döker. Ortalama yaşam ömürleri ise 3,5 ile 4 takvim yılı arasındadır.

Hamsi, Türkiye’de neredeyse her bölgede son tüketiciye ucuz ve bol şekilde ulaşabilen bir balık olmakla birlikte en çok Karadeniz bölgesinde tüketilir. Karadeniz’in yemek çeşitliliği arasında hamsinin yeri ayrıdır. Neredeyse tüm yemeklerin hamsili bir versiyonu mutlaka vardır.

Başta Karadeniz olmak üzere Türkiye’nin pek çok yerinde taze tüketilme alışkanlığı bulunan hamsi, genelde bol bulunduğundan kızartılarak yada buğulanarak tüketilen bir su ürünü olma özelliği gösteriyor. Bununla birlikte Türkiye dışına ithal edilen balıkların konserve, salamura, balık yağı ve unu olarak da gönderildiği bilinmektedir.