"Yıldızsız" denizler

Besin piramidinin üst taraflarında yırtıcı ve korkutucu bir avcı düşündüğümüzde aklımıza öncelikli olarak deniz yıldızları gelmez. Pek çok sahilin vazgeçilmez "dekorlarından" birisi olan ve vücut şekli itibariyle yıldıza benzetilen ekinodermler evet, besin zinciri içinde üst basamaklarda yer alan birer avcı. Dahası pek çok deniz yıldızı yaşadıkları ekosistem içinde önemli roller üstleniyor ve bu ekosistemlerin temel taşlarından birisi. Örneğin ayçiçeği deniz yıldızı neredeyse bir metreye kadar büyüyebilir ve yoluna çıkan deniz kestanesi de dahil olmak üzere pek çok şeyi büyük bir hızla yutarak dakikada 1 metre kadar ilerleyebilir.

En çok bilinen deniz yıldızı türü orchre yada daha çok bilinen ismiyle mor deniz yıldızı. Bilim insanları, mor deniz yıldızını yaşadıkları kıyı kesimlerinden uzaklaştırılmalarının ardından kıyıdaki kayalıkların üzerindeki midye popülasyonu ile kolayca örtüldüğünü keşfetti. Fakat midyelerin bu "istilası" aynı yerde yaşayan diğer türlerin kendilerini bölgeye konumlandırmalarını engelliyor. Benzer şekilde deniz yıldızları, deniz kestanelerinin de popülasyonlarının kontrol dışına çıkarak deniz altındaki beslenme, sığınak ve üreme alanı olan yosunları adeta bir biçer döver gibi yok etmelerini önlüyor. Bu yüzden deniz yıldızları su altındaki pek çok canlı için dolaylı etkilere sahip ve bir kaç yıl önce, bu önemli avcının ortadan kaybolmaya başlamasına bağlı olarak pek çok bilim insanı alarma geçti.

2013 yılının başından itibaren deniz yıldızları "Sea Star Wasting Disease" (SSWD) adı verilen bir dehşet verici bir hastalık nedeniyle ölmeye başladı. Hastalığın belirgin semptomu vücutta meydana gelen beyaz lezyonlar, azalan kalp atış hızı, uzuvların düşmesi, yırtılmış organlar ve en sonunda da ölüm. Bu hastalık geçmişte görüldüğünde böylesine hızlı öldürmemişti yada 2013 - 2015 yılları arasında görüldüğü ölçekte görülmemişti.



Bu hastalıktan Meksika'dan Alaska'ya kadar 20'den fazla deniz yıldızı türü etkilendi. Özellikle ayçiçeği deniz yıldızı Kaliforniya'dan Alaska'ya kadar olan yaklaşık 3000 kilometrelik kıyı şeridindeki ve derin denizlerdeki tüm popülasyonunun %80 ile %100'üne kadarını kaybetti. SSWD aynı zamanda Birleşik Devletler'in doğu kıyısını New Jersey'den New England'e kadar kıyı sularını da etkiledi.

2014 yılında uzmanların bu hastalığı densovirüse bağlamasına kadar hastalık hakkında her şey bir gizemdi. Hastalığın bulaşma yolu ve konakları halen araştırılıyor olmakla birlikte sıcaklığın hastalığı önemli ölçüde şiddetlendiriyor olduğu keşfedilmiş halde ki sıcak su demek daha hızlı yayılan enfeksiyon ve daha hızlı bir ölüm riski demek.

Hastalığın kendisi ve hastalığın etkilediği bu avcıların kaybedilmesinin  yan etkileri halen sürüyor. Örnek vermek gerkeire, ayçiçeği deniz yıldızının popülasyonundaki düşüşle birlikte bazı bölgelerdeki deniz kestanesi popülasyonlarında önemli bir artış oldu ki deniz kestanesindeki artış yosun ormanlarına büyük zarar verdi. Yosun ormanlarına bağlı yaşayan balıkları ve balıkçılığı doğrudan etkileyen büyük bir sorun.

Bilim insanları ise bu aşırı olayı daha verimli ve işe yarar bir şeyi anlamak için kullanıyorlar: evrimi. Ölmekte olan deniz yıldızlarının ortalama %81'i ile hastalığın henüz ulaşmadığı popülasyonlarının genetik karşılaştırılması yapılabildi. Hayatta kalan deniz yıldızlarının hastalığa karşı dirençli olduğu ve bu özelliğin yavrulara da geçtiğini buldular. Böylece doğal seleksiyon yardımıyla hayatta kalan deniz yıldızı popülasyonu nüfusu yeni nesil mor deniz yıldızı neslinin oluşmasını sağladı.

En az bir tür deniz yıldızının bu ölümcül hastalıktan biraz dirençle kurtulabileceğini görmek umut verici olsa da bu türlerin gelecek yılları nasıl geçireceklerini etkileyecek bir çok faktör var. Her ne kadar popülasyonları toparlanmış gibi görünse de mor deniz yıldızlarının ekolojik piramit içindeki konumlarını koruyup devam edebilmeleri için daha fazla zamana ihtiyaç var gibi görünüyor.

thefisheriesblog.com adresindeki yazıdan Türkçe'ye adapte edilmiştir.