Su ürünleri sektörünün ihtiyaçlarını karşılayabilmek için günden güne daha yüksek kapasitelerde üretim yapmak durumunda kalan üretim tesislerinin önemli sorunlarından birisi de yem üretimi esnasında oluşan yüksek miktardaki toz.
Tozuşma yalnızca üretim tesisinin ürün kaybı olarak değil aynı zamanda çevrenin ve tesiste çalışan profesyonellerin yaşam kaliteleriyle çalışma ortamlarını etkilemesi yönünden de son derece önemli bir durum. Bu sebeple yem üretimi esnasında meydana gelen tozuşmanın tıpkı su ürünleri sektörünün üretim alanlarının tümünde olduğu gibi etkili bir şekilde kontrol altına alınması gerekiyor.
"Toz" nedir?
Teknik olarak 10 nanometreden daha küçük olan parçacıklar "toz" olarak tanımlanıyor ve rüzgar gibi akımlarla hareket halinde olanlarına ise uçuşan toz adı veriliyor. Eğer bu partiküller 10 nanometreden daha büyük olurlarsa havanın içinde kolaylıkla çökebilirler ve bu durumda da çökebilen (batabilen) toz adını alırlar. Uluslararası sertifikasyon kurumları ise 75 nanometreden daha küçük olan süspanse haldeki partikülleri de "toz" olarak tanımlar. Şu an için bizi ilgilendiren haliyle yem tozu ise şu şekilde tanımlanabilir; yem üretimi sırasında oluşan ve havada uçuşup duran küçük katı parçacıklar. Yem tozu genellikle 75 nanometreden daha küçüktür ve içeriğinde nişasta, protein, selüloz ve kül gibi maddeler bulunur.
Yem tozu nereden gelir?
Üretim, satın alma, satış, depolama ve saklama, taşıma, temizleme... Hangi sektör için olursa olsun; ister su ürünleri, ister kümes hayvanları, ister evcil hayvanlar; yem üretimi sürecinin tümünde tozuşma görülür. Genel olarak bakıldığında tozların iki ayrı açıdan geldiği gözlenir;
Yem tozları nasıl yayılır?
Yem tozuna bağlı kirliliğin sebebi tozuşmadır. Tozuşma denilen durum ise ortamda var olan tozun hava yardımıyla havanın içinde sürekli hareket halinde olmasıdır.
Yem tozları tehlikeli midir?
Yem tozları iletken değildir fakat yanıcıdır. Yem üretimi esnasında oluşan yada taşınma - saklama aşamasında büyük miktarlarda toz birikir. Havadaki miktarı yanıcı değerlerin alt sınırına ulaştığında eğer bir yanıcı kaynak ile bir araya gelirse tutuşabilir ve kişisel zararlarların yanı sıra büyük ekonomik kayıplara neden olabilir. Patlamanın tehlikesi toz partiküllerin boyutuna göre değişir. Toz partikülleri ne kadar küçükse tozun alev alması o kadar kolaydır. Bir yem tozunun alev alması için genellikle dört durumun gerçekleşmesi beklenir;
Yem tozlarının üretime zararları
Yem üretimi sırasında git gide artan toz miktarı üretim yapan işçilerin operasyonunu etkiler. Tozun kendine özgü bir emişkenliği ve titreşimi vardır ve bu sayede yem üretimi operasyonunda kullanılan makinelerin aşınmasına neden olabilir. Böylece üretim maliyeti artar ve işletmenin ekonomisini doğrudan etkileyen bir kalem olarak çalışma verimini azaltır.
Yem tozlarının çevreye zararları
Üretim tesisinden etrafa yayılan tozun havadaki konstantrasyonu arttıkça ortamın sıcaklığı düşebilir, rüzgarın hızı ve yönü etkilenebilir. Dolayısıyla havadaki toz direk olarak duman, sis ve asit yağmuru oluşumunu tetikleyebilir. Tozun taşınması sırasında toz, havadaki ağır metalleri, organik atıkları ve insan sağlığı için son derece tehlikeli olan patojenleri absorbe edebilir.
Yem tozunun insan sağlığına zararları
Tozun vücutta tutulmasına bağlı olarak bazı zararları vardır, burun mukozasının aşınmasına bağlı zarar verip ülser yaralarına neden olabilir fakat aynı zamanda akciğer hastalıklarına, alerjilere ve solunum yolu hastalıklarına neden olabilir. Tozlar çoğu zaman insanları doğrudan yada dolaylı olarak hasta edebilecek ağır metalleri yada patojenleri taşır. Toz birikim hızı yavaş ve istikrarlıo olduğunda insan vücuduna solunma fırsatları artar vücuda olan zararları daha ciddi hale gelir.
Yem tozunun izlenmesi
Halihazırda su ürünleri sektörü için üretim yapan tesislerin bir çoğu, üretim aşamasında meydana gelen tozuşmayı yönetmek için gerekli bilgi ve teknolojik alt yapıdan yoksun. Tozuçma kontrolü ve yönetimi için bir sistemi olan tesisler ise tozuşmayı iki şekilde izliyor; birincisi havanın toz konsantrasyonunu ölçen sistem diğeri toz içeriğini belirlemek için doğrudan toz örneğini almak ve toz konsantrasyonunu azaltmak için çalışmak.
Toz örnekleyicisinin ölçüm doğruluğu nispeten yüksek olduğu için pek çok ülkede standart olarak sisteme dahil edilmesine karşın karmaşık işlemler nedeniyle tozuşmaya karşı koyulamıyor. Doğrudan okuma hızlı ve doğrudan tepki avantajına sahiptir fakat daha büyük hata payına sahiptir. Bu nedenle yem üretimi fabrikalarındaki toz izleme araçları ve teknolojilerinin seviyesi halen geride ve fabrikalardaki toz konsantrasyonunun izlenmesi ile zararlarının değerlendirilmesi zor.
Yem tozunun kontrolü teknolojisi
Toz patlamasının önlenmesi
Yem üretimi yapan fabrikalar, mevcut yasa ve endüstri standartları çerçevesinde hammadde alanını doğru şekilde planlamalı, olası durumlarda kullanmak üzere yangın kanallarını oluşturmalı, tesislerini yangına dayanıklı malzemeler kullanılarak inşa etmeli ve güvenilir tedbirler almalıdır. Yem fabrikalarının alması gereken temel önlemler şunlardır;
Tozu ortamdan uzaklaştıran tesislerin kurulumu
Toz giderici ekipmanların asıl amacı ortamdaki tozu havadan çekerek yok etmektir ve içlerinde şu ekipmanları barındırırlar, mekanik toplayıcılar, filtreler, ıslak toz toplayıcılar ve elektrostatik çökelticiler. Çoğu küçük - orta ölçekli işletme çalışma ortamını tozdan arındırmak için tesislerinin içine fan kurar ve bazı büyük işletmelerde ise santrifüj çöktürücü ile torba filtreler kullanır.
Yem tozunun içeriğinde nişasta, protein, yağ ve ham lif gibi pek çok faydalı ve ekonomik yönden değerli malzeme vardır. Bu nedenle havadaki bu toz belirli bir yerde toplanarak tekrar kullanılabilir. Böylece işletmenin maliyeti azalırken verimliliği de artmış olur.
Üretim yönetimini güçlendirmek ve süreci iyileştirmek
Su ürünleri yemlerinin üretildiği alanlarda meydana gelen tozuşmanın nedeni çoğunlukla makul olmayan üretim metodlarıyla alakalı. Bu nedenle yem üretimi yöntemlerinin iyileştirilmesi tozuşmanın da azaltılması için son derece önemli. Zeminde ve üretim hattının üzerinde biriken tozları temizlemek için sıkı bir disiplin yönteminin kurulması şart. Üretim teknolojisini iyileştirmek, tozu makul şekilde uzaklaştırmayı başarmak, toz giderme etkisini arttırmak , çeşitli kurallar ve düzenlemeler ayarlamak üretim verimliliğini arttırarak ekonomik fayda sağlar.
Tozuşma, üretime, tesise, ekonomiye, çevreye ve insan sağlığına doğrudan etkisi olan önemli bir olaydır. Tozuşmayı önlemek ve tozuşmadan sürdürülebilir bir şekilde fayda sağlamak için dikkatli çalışmamız, gerekli bilgi ve teknoloji altyapısını sağlamamız ekonomik bir üretim için gereklidir.
theaquaculturist'teki yazıdan Türkçe'ye adapte edilmiştir.
Tozuşma yalnızca üretim tesisinin ürün kaybı olarak değil aynı zamanda çevrenin ve tesiste çalışan profesyonellerin yaşam kaliteleriyle çalışma ortamlarını etkilemesi yönünden de son derece önemli bir durum. Bu sebeple yem üretimi esnasında meydana gelen tozuşmanın tıpkı su ürünleri sektörünün üretim alanlarının tümünde olduğu gibi etkili bir şekilde kontrol altına alınması gerekiyor.
"Toz" nedir?
Teknik olarak 10 nanometreden daha küçük olan parçacıklar "toz" olarak tanımlanıyor ve rüzgar gibi akımlarla hareket halinde olanlarına ise uçuşan toz adı veriliyor. Eğer bu partiküller 10 nanometreden daha büyük olurlarsa havanın içinde kolaylıkla çökebilirler ve bu durumda da çökebilen (batabilen) toz adını alırlar. Uluslararası sertifikasyon kurumları ise 75 nanometreden daha küçük olan süspanse haldeki partikülleri de "toz" olarak tanımlar. Şu an için bizi ilgilendiren haliyle yem tozu ise şu şekilde tanımlanabilir; yem üretimi sırasında oluşan ve havada uçuşup duran küçük katı parçacıklar. Yem tozu genellikle 75 nanometreden daha küçüktür ve içeriğinde nişasta, protein, selüloz ve kül gibi maddeler bulunur.
Yem tozu nereden gelir?
Üretim, satın alma, satış, depolama ve saklama, taşıma, temizleme... Hangi sektör için olursa olsun; ister su ürünleri, ister kümes hayvanları, ister evcil hayvanlar; yem üretimi sürecinin tümünde tozuşma görülür. Genel olarak bakıldığında tozların iki ayrı açıdan geldiği gözlenir;
- Üreticiden: saf yem tozu. Üretim safhasında oluşan tozdur ve miktarı üretim metoduyla ve işlenen malzeme ile alakalıdır.
- İlintili toz: hammaddeler ile bitmiş ürünler arasında meydana gelen tozdur. Örneğin sistemde meydana gelen bir arıza nedeniyle, taşıma ve boşaltma sırasında yada ekstrüzyon esnasında meydana gelebilir.
Yem tozları nasıl yayılır?
Yem tozuna bağlı kirliliğin sebebi tozuşmadır. Tozuşma denilen durum ise ortamda var olan tozun hava yardımıyla havanın içinde sürekli hareket halinde olmasıdır.
Yem tozları tehlikeli midir?
Yem tozları iletken değildir fakat yanıcıdır. Yem üretimi esnasında oluşan yada taşınma - saklama aşamasında büyük miktarlarda toz birikir. Havadaki miktarı yanıcı değerlerin alt sınırına ulaştığında eğer bir yanıcı kaynak ile bir araya gelirse tutuşabilir ve kişisel zararlarların yanı sıra büyük ekonomik kayıplara neden olabilir. Patlamanın tehlikesi toz partiküllerin boyutuna göre değişir. Toz partikülleri ne kadar küçükse tozun alev alması o kadar kolaydır. Bir yem tozunun alev alması için genellikle dört durumun gerçekleşmesi beklenir;
- Toz kendi kendine yanmaya başlayabilir.
- Havadaki toz miktarı, tozun alev alması için gerekli olan en alt konsantrasyondan fazladır.
- Ateşleme kaynağı tozu tutuşturmak için gerekli enerjiye sahiptir.
- Nispeten kapalı bir alanda tutuşmayı sağlamak için yeterli oksijen vardır.
Yem tozlarının üretime zararları
Yem üretimi sırasında git gide artan toz miktarı üretim yapan işçilerin operasyonunu etkiler. Tozun kendine özgü bir emişkenliği ve titreşimi vardır ve bu sayede yem üretimi operasyonunda kullanılan makinelerin aşınmasına neden olabilir. Böylece üretim maliyeti artar ve işletmenin ekonomisini doğrudan etkileyen bir kalem olarak çalışma verimini azaltır.
Yem tozlarının çevreye zararları
Üretim tesisinden etrafa yayılan tozun havadaki konstantrasyonu arttıkça ortamın sıcaklığı düşebilir, rüzgarın hızı ve yönü etkilenebilir. Dolayısıyla havadaki toz direk olarak duman, sis ve asit yağmuru oluşumunu tetikleyebilir. Tozun taşınması sırasında toz, havadaki ağır metalleri, organik atıkları ve insan sağlığı için son derece tehlikeli olan patojenleri absorbe edebilir.
Yem tozunun insan sağlığına zararları
Tozun vücutta tutulmasına bağlı olarak bazı zararları vardır, burun mukozasının aşınmasına bağlı zarar verip ülser yaralarına neden olabilir fakat aynı zamanda akciğer hastalıklarına, alerjilere ve solunum yolu hastalıklarına neden olabilir. Tozlar çoğu zaman insanları doğrudan yada dolaylı olarak hasta edebilecek ağır metalleri yada patojenleri taşır. Toz birikim hızı yavaş ve istikrarlıo olduğunda insan vücuduna solunma fırsatları artar vücuda olan zararları daha ciddi hale gelir.
Yem tozunun izlenmesi
Halihazırda su ürünleri sektörü için üretim yapan tesislerin bir çoğu, üretim aşamasında meydana gelen tozuşmayı yönetmek için gerekli bilgi ve teknolojik alt yapıdan yoksun. Tozuçma kontrolü ve yönetimi için bir sistemi olan tesisler ise tozuşmayı iki şekilde izliyor; birincisi havanın toz konsantrasyonunu ölçen sistem diğeri toz içeriğini belirlemek için doğrudan toz örneğini almak ve toz konsantrasyonunu azaltmak için çalışmak.
Toz örnekleyicisinin ölçüm doğruluğu nispeten yüksek olduğu için pek çok ülkede standart olarak sisteme dahil edilmesine karşın karmaşık işlemler nedeniyle tozuşmaya karşı koyulamıyor. Doğrudan okuma hızlı ve doğrudan tepki avantajına sahiptir fakat daha büyük hata payına sahiptir. Bu nedenle yem üretimi fabrikalarındaki toz izleme araçları ve teknolojilerinin seviyesi halen geride ve fabrikalardaki toz konsantrasyonunun izlenmesi ile zararlarının değerlendirilmesi zor.
Yem tozunun kontrolü teknolojisi
Toz patlamasının önlenmesi
Yem üretimi yapan fabrikalar, mevcut yasa ve endüstri standartları çerçevesinde hammadde alanını doğru şekilde planlamalı, olası durumlarda kullanmak üzere yangın kanallarını oluşturmalı, tesislerini yangına dayanıklı malzemeler kullanılarak inşa etmeli ve güvenilir tedbirler almalıdır. Yem fabrikalarının alması gereken temel önlemler şunlardır;
- Toz konsantrasyonunun düzenli olarak kontrol edilmesi ve patlayıcı sınırın altında tutulması
- Yangınlara neden olabilecek kaynakların kontrol edilmesi ve yangın ihtimallerinin ortadan kaldırılması
- Patlamaya karşı bilinçli bir bilgi yapısının inşa edilmesi
- Çalışanların patlamalara karşı bilinçli bir hale getirilmesi
Tozu ortamdan uzaklaştıran tesislerin kurulumu
Toz giderici ekipmanların asıl amacı ortamdaki tozu havadan çekerek yok etmektir ve içlerinde şu ekipmanları barındırırlar, mekanik toplayıcılar, filtreler, ıslak toz toplayıcılar ve elektrostatik çökelticiler. Çoğu küçük - orta ölçekli işletme çalışma ortamını tozdan arındırmak için tesislerinin içine fan kurar ve bazı büyük işletmelerde ise santrifüj çöktürücü ile torba filtreler kullanır.
Yem tozunun içeriğinde nişasta, protein, yağ ve ham lif gibi pek çok faydalı ve ekonomik yönden değerli malzeme vardır. Bu nedenle havadaki bu toz belirli bir yerde toplanarak tekrar kullanılabilir. Böylece işletmenin maliyeti azalırken verimliliği de artmış olur.
Üretim yönetimini güçlendirmek ve süreci iyileştirmek
Su ürünleri yemlerinin üretildiği alanlarda meydana gelen tozuşmanın nedeni çoğunlukla makul olmayan üretim metodlarıyla alakalı. Bu nedenle yem üretimi yöntemlerinin iyileştirilmesi tozuşmanın da azaltılması için son derece önemli. Zeminde ve üretim hattının üzerinde biriken tozları temizlemek için sıkı bir disiplin yönteminin kurulması şart. Üretim teknolojisini iyileştirmek, tozu makul şekilde uzaklaştırmayı başarmak, toz giderme etkisini arttırmak , çeşitli kurallar ve düzenlemeler ayarlamak üretim verimliliğini arttırarak ekonomik fayda sağlar.
Tozuşma, üretime, tesise, ekonomiye, çevreye ve insan sağlığına doğrudan etkisi olan önemli bir olaydır. Tozuşmayı önlemek ve tozuşmadan sürdürülebilir bir şekilde fayda sağlamak için dikkatli çalışmamız, gerekli bilgi ve teknoloji altyapısını sağlamamız ekonomik bir üretim için gereklidir.
theaquaculturist'teki yazıdan Türkçe'ye adapte edilmiştir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder