Yaşayan pil: Elektrikli yılan balığı

Farklı farklı türdeki ve ilginçlikteki canlılara ev sahipliği yapan su ortamda, en çok ilgi çeken balıkların başında mutlaka elektrikli olanlar da var. Vücutlarında bulunan bir çeşit bez yardımıyla yüksek voltajlarda elektrik üreterek avlanan yada korunan bu balıklardan en çok bilineni ise Electrophorus electricus ismini taşıyan bir elektrikli yılan balığı çeşidi. Avlanma ve kendini savunma için 600 volta kadar elektrik üretebilen bu entersan balık, Gymnotidae ailesinde yer alıyor. Yani taksonomik olarak aslında bir yılan balığı değil.

Silindirik ve yuvarlak bir vücut formuna sahip olan elektrikli yılan balığı, 2 metreye kadar büyüyebiliyor ve 40 kilonun üzerine çıkabiliyor. Anguilliformes yüzen tipik balıklarda olduğu gibi üst tarafı griden koyu kahverengine kadar çeşitlilik gösterirken karın tarafı açık renkteki tonlardadır. Bazı dönemlerde benekler görülebilir. Ağızları ise vücutlarının ön ucunda yer alır, vücutlarında ise herhangi bir uzantı bulunmaz. Başının iki yanındaki yanal yüzgeçleri kısalıp küçülmüştür ve anal yüzgeci tüm karnı boyunca uzanır, ince bir kuyrukla bütünleşir. Sırtında ve karnında yüzgeci yoktur, üzerinde algılayıcıların yer aldığı yanal çizgisi vardır.



Elektrikli yılan balığının karnında toplamda üç çift elektrik üreteci bulunur. Hunter ve Sach’s organları adı verilen bu organlar, balığın ihtiyacı olan elektriğin miktarına göre devreye girerek düşük yada yüksek miktarlardaki elektrik ihtiyacını karşılayacak şekilde çalışır. Bu iki organın yanında, üçüncü olarak bir tamamlayıcı bez yer alır. Çok çekirdekli ve her birisi küçük miktarda enerji üreten santrallere benzeyen elektrosit hücrelerinden yapılmış olan bu organlar, balığın vücut ağırlığının neredeyse 4/5’ini oluşturur. Kasılma yeteneklerini kaybetmişlerdir ve kırmızı kas özelliğini gösterirler.

Yaşamak ve beslenmek.

Avlanmaya yada savunmaya ihtiyaç duyan balık, beyninden organlarına giden bir sinyal ile elektrik organlarını harekete geçirir ve ortalama 500 watta kadar bir enerji salınımı yapabilir. Bu salınımın miktarı, saniyede 2'den 20'ye kadar çıkabilir. Mikro boyutlardaki enerji miktarının birden muazzam bir boyuta ulaşmasının sebebi ise, bu hücrelerin seri bağlı piller gibi davranabilmesidir. Böyle bir enerji, ortalama büyüklükteki bir atı yada insanı kolayca sersemleştirebilecek kadar fazladır. Bu enerjinin büyüklüğü, balığın büyüklüğüne ve organlarının kapasitesine bağlıdır. İlginç şekilde özelleşen dokuları sayesinde bu balık, kendisinin yada aynı türden başka bir balığın elektrik şoklamalarından etkilenmez.



Elektrikli yılan balığının dış derisi üzerinde etrafını algılamasına yardımcı olan gelişmiş reseptörler vardır. Bu reseptörler ile kendisine yaklaşan diğer canlıların davranışları ve amaçları hakkında bilgi sahibi olabilir. Ayrıca karanlık ve bulanık sulardaki yön tayinine yardım ederken çiftleşme çağrısında da görev alır. Genç olan balıklar zeminde yaşayan omurgasızlarla beslenirken daha büyük ve yetişkin olanlar ise avladıkları diğer balıklarla beslenirler.



Elektrikli yılan balığı, bu yeteneğini yön bulmada, haberleşmede, avlanmada, kendini savunmada ve çiftleşme esnasında kullanır. Eylül ile Aralık ayları arasında sığ su bitkilerine yumurtlayan dişileri dölleyen erkekler, yumurtalar açılana kadar bölgede kalır. Doğal olarak Güney Amerika’daki Amazon ve Orinato nehirlerinde yaşar. Tatlı ve bulanık suların dibindeki omurgasızlarla balıkları elektrik şoku ile sersemleterek yada öldürerek beslenir. Bazen küçük memeli canlılarla beslendikleri de gözlenmiştir.

Su ortamına bakığımızda, elektrik üretiminin savunma, beslenme ve korunma amacıyla sıklıkla kullanıldığını görebiliriz. İletken suyun içindeki  günlük davranışlar için etkili bir mekanizma olan elektrik üretimi, elektrikli yılan balığından farklı olarak vatozlarda ve torpil balıklarında da görülüyor.